P. Vergilius Maro, Aeneid 4.160-172
Tier 2
intereā caelum incipit facere magnum sonum. tunc est nimbus et grandō. Tyriī comitēs et Troiāna iuventūs et Dardanius nepōs Veneris, metū, petīvērunt tēcta per agrōs. multa flumina ruunt dē montibus.
Dīdō et Aenēās veniunt ad eandem spēluncam.
et prīma Terra et Iūnō dant signum; ignēs fulsērunt, caelum est testis mātrimōniō, et Nymphae ululāvērunt summō vertice montis.
ille diēs prīmus fuit causa mortis et malōrum. Dīdō nōn movētur fāmā nec iam meditātur amōrem sēcrētum. Dīdō vocat matrimonium et hōc nōmine celat culpam suam.
Tier 3
intereā caelum incipit miscērī magnō murmure, nimbus īnsequitur commixtā grandine, et Tyriī comitēs passim et Troiāna iuventūs et Dardanius nepōs Veneris, metū, petīvērunt dīversa tēcta per agrōs; amnēs ruunt dē montibus. Dīdō et Troiānus dux dēveniunt eandem spēluncam. et prīma Tellūs et prōnuba Iūnō dant signum; ignēs fulsērunt et aethēr (est) cōnscius cōnūbiīs et Nymphae ululāvērunt summō vertice.
ille diēs prīmus fuit causa lētī et prīmus malōrum; neque enim Dīdō movētur speciē aut fāmā nec iam meditātur fūrtīvum amōrem: vocat coniugium, praetexit culpam hōc nōmine.
Tier 4
- intereā magnō miscērī murmure caelum
- incipit, īnsequitur commixtā grandine nimbus,
- et Tyriī comitēs passim et Troiāna iuventūs
- Dardaniusque nepōs Veneris dīversa per agrōs
- tēcta metū petiēre; ruunt dē montibus amnēs.
- spēluncam Dīdō dux et Troiānus eandem
- dēveniunt. prīma et Tellūs et prōnuba Iūnō
- dant signum fulsēre ignēs et cōnscius aethēr
- cōnūbiīs summōque ululārunt vertice Nymphae.
- ille diēs prīmus lētī prīmusque malōrum
- causa fuit; neque enim speciē fāmāve movētur
- nec iam fūrtīvum Dīdō meditātur amōrem:
- coniugium vocat, hōc praetexit nōmine culpam.
P. Vergilius Maro, Aeneid 4.173-197
Tier 2
Fāma it per magnās urbēs. nihil movet vēlōcius quam Fāma mala. Fāma crēscit et est fortior ubi it. prīmō metū Fāma est parva. mox surgit in aurās et pōnit caput inter nūbila.
Terra parēns erat īrāta et nōn deōs amavit. prōgenuit Fāmam ultimam, sororem Coeō Enceladōque, celerem pedibus et ālīs, mōnstrum horrendum et ingēns et habet multās plūmās et oculōs vigilēs, tot linquās et ōrās et aurēs.
nocte, volat in caelō et ambulat in terrā. nec claudit oculōs in dulcī somnō. sēdit in tēctīs et altīs locīs. terret magnās urbēs. Fāma est mendāx sed simulat vērum.
gaudēns, nārrat multās falsās fābulās populīs et populī crēdunt Fāmae. dīcit Aenēān, Trōiānum vēnisse et nunc Dīdōnem pulchram esse uxōrem. Dīdō et Aenēās hiemem manent in spēluncā, immemorēs rēgnōrum et captī cupīdine.
foeda dea pōnit haec in ōra virōrum et tum it ad rēgem Iarbān. incendit animum dictīs et Iarbas est īrātus.
Tier 3
extemplō, Fāma it per urbēs magnās Libyae, Fāma, quā nōn aliud ūllum malum (movet) vēlōcius: viget mōbilitāte et adquīrit vīrēs eundō, parva metū prīmō, mox attollit sēsē in aurās et ingreditur solō et condit caput inter nūbila.
Terra parēns prōgenuit illam extrēmam, inrītāta irā deōrum, ut perhibent, (prōgenuit illam) sorōrem Coeō Enceladōque, celerem pedibus et pernīcibus ālīs, monstrum horrendum, ingēns, cui sunt quot plūmae corpore, tot vigilēs oculī subter (mīrābile dictū!), tot linguae, totidem ōra sonant, tot aurēs subrigit.
nocte, volat mediō caelī terraeque strīdēns per umbram, nec dēclīnat lūmina dulcī somnō; lūce, sedet custōs aut culmine summī tēctī aut altīs turribus, et territat magnās urbēs, tam tenāx fictī prāvīque quam nuntia vērī.
haec tum, gaudēns, sermone multiplicī populōs repelēbat, et pariter canēbat facta atque īnfecta: Aenēān, crētum Troiānō sanguine, vēnisse, virō cui Dīdō pulchra dignētur iungere sē; nunc fovēre hiemem, quam longa, inter sē luxū, immemorēs rēgnōrum et captōs turpī cupīdine.
dea foeda diffundit haec passim in ōra virōrum. prōtinus dētorquet cursūs ad rēgem Iarbān et incendit animum dictīs atque aggerat īrās.
Tier 4
- extemplō Libyae magnās it Fāma per urbēs,
- Fāma, malum quā nōn aliud vēlōcius ūllum:
- mōbilitāte viget vīrēsque adquīrit eundō,
- parva metū prīmō, mox sēsē attollit in aurās
- ingrediturque solō et caput inter nūbila condit.
- illam Terra parēns īrā inrītāta deōrum
- extrēmam, ut perhibent, Coeō Enceladōque sorōrem
- prōgenuit pedibus celerem et pernīcibus ālīs,
- monstrum horrendum, ingēns, cui quot sunt corpore plūmae,
- tot vigilēs oculī subter (mīrābile dictū),
- tot linguae, totidem ōra sonant, tot subrigit aurēs.
- nocte volat caelī mediō terraeque per umbram
- strīdēns, nec dulcī dēclīnat lūmina somnō;
- lūce sedet custōs aut summī culmine tēctī
- turribus aut altīs, et magnās territat urbēs,
- tam fictī prāvīque tenāx quam nuntia vērī.
- haec tum multiplicī populōs sermōne replēbat
- gaudēns, et pariter facta atque īnfecta canēbat:
- vēnisse Aenēān Troiānō sanguine crētum
- cui sē pulchra virō dignētur iungere Dīdō;
- nunc hiemem inter sē luxū, quam longa, fovēre
- rēgnōrum immemorēs turpīque cupīdine captōs.
- haec passim dea foeda virum diffundit in ōra.
- prōtinus ad rēgem cursūs dētorquet Iarbān
- incenditque animum dictīs atque aggerat īrās.
P. Vergilius Maro, Aeneid 4.198-218
Tier 2
Iarbas, filius Iovis Hammonis et nymphae raptae ponit centum immania templa Iovī in regnō et posuit centum aras. Sacraverat ignem vigilem et limina erant plena floribus variīs.
isque (Iarbas), paene insanus et plenus irā propter rumorem Famae. ante aras divorum dicitur Iarban oravisse multa Iovem. "Iuppiter omnipotens, cui Maurusia gens, dum cenat in lectīs multicoloribus, dat vinum sacrum. aspicisne haec? an, genitor, horremus tē nequiquam cum fulmina iacis, et cum ignes in caelo et terrent animos et miscent murmura?
"Femina, quae errans, posuit urbem exiguam in periculo, cui litus arandum dedimus et cui dedimus leges locī, reppulit conubia nostra ac recepit dominum Aenean in regna sua.
"et nunc ille Paris cum sēmivirō comite, subnexus mentum crīnemque umidum Maeoniā mitrā habet raptam feminam; nōs quippe ferimus mūnera tuīs templīs et fovēmus inanem famam."
Tier 3
hic satus Hammōne, raptā Garamantide nymphā, posuit centum immānia templa Iovī (in suis) lātīs rēgnis, posuit centum ārās, et sacrāverat vigilem ignem, aeternās excubiās dīvōrum; solum (erat) pingue cruōre pecudum et līmina (erant) flōrentia variīs sertīs.
isque, āmēns animī et accēnsus rūmōre amārō, ante ārās dīvōrum inter media nūmina, dīcitur multa ōrāvisse supplex manibus supīnīs Iovem: “Iuppiter omnipotēns, cui nunc Maurūsia gēns, epulāta pictīs torīs lībat Lēnaeum honōrem? aspicis haec? an tē, genitor, nēquīquam horrēmus, cum torquēs fulmina, et caecī ignēs in nubibus et terrificant animōs et miscent murmura inānia?
“fēmina, quae errāns in nostrīs fīnibus, posuit urbem exiguam pretiō, cui lītus arandum et cui lēgēs locī dedimus, reppulit cōnūbia nostra ac recēpit dominum Aenēān in rēgna.
“et nunc ille Paris cum sēmivirō comitātū, subnexus mentum crīnemque madentem Maeoniā mitrā, potitur raptō; nōs quippe ferimus mūnera tuīs templīs et fovēmus inanem famam."
Tier 4
- hic Hammōne satus raptā Garamantide nymphā
- templa Iovī centum lātīs immānia rēgnis,
- centum ārās posuit vigilemque sacrāverat ignem,
- excubiās dīvum aeternās, pecudumque cruōre
- pingue solum et variīs flōrentia līmina sertīs.
- isque āmēns animī et rūmōre accēnsus amārō
- dīcitur ante ārās media inter nūmina dīvum
- multa Iovem manibus supplex ōrāsse supīnīs:
- “Iuppiter omnipotēns, cui nunc Maurūsia pictīs
- gēns epulāta torīs Lēnaeum lībat honōrem,
- aspicis haec? an tē, genitor, cum fulmina torquēs
- nēquīquam horrēmus caecīque in nūbibus ignēs
- terrificant animōs et inānia murmura miscent?
- fēmina quae nostrīs errāns in fīnibus urbem
- exiguam pretiō posuit, cui lītus arandum
- cuique locī lēgēs dedimus, cōnūbia nostra
- reppulit ac dominum Aenēān in rēgna recēpit.
- et nunc ille Paris cum sēmivirō comitātū,
- Maeoniā mentum mitrā crīnemque madentem
- subnexus, raptō potitur: nos mūnera templīs
- quippe tuīs ferimus fāmamque fovēmus inānem.”
P. Vergilius Maro, Aeneid 4.259-278
Tier 2
Mercurius ut primum tetigit terram alatis plantis, conspicit Aenean fundantem arces ac tecta, atque Aeneas ensem flavium habēbat, et laena demissa ex umerīs ardebat Tyrio murice, munera quae Dido fecerat, et erat aurum fīlum in laena.
continuo Mercurius dixit: “tūne nunc locās fundāmenta Karthāginis altae Didonī pulchrae. heu, tu, oblīte tuī rēgnī et futurae tuae, ipse rēgnātor deōrum quī regnat et caelum et terras dēmittit mē (dē) clārō Olympō tibi, et ipse iubet (mē) ferre haec mandāta per celerēs aurās tibi.
“quid facis? cur tu manēs in Lybicīs terrīs? si gloria et laudes non movent te, tum respice Ascanium surgentem, filium tuum, Iulum, cui regnum Italiae Romanaque tellus debentur.”
postquam Cyllēnius talia dixit, locūtus mediō sermōne, relīquit mortālēs vīsūs et ēvanuit ex oculīs procul in tenuem auram.
Tier 3
ut prīmum (Mercurius) tetigit māgālia ālātīs plantīs, cōnspicit Aenēān fundantem arcēs ac tēcta novantem. atque ēnsis illī erat stēllātus fulvā iaspide et laena, dēmissa ex umerīs, ardēbat Tyriō mūrice, mūnera quae dīves Dīdō fēcerat, et discrēverat tēlās tenuī aurō.
continuō invādit: “tū, uxōrius, nunc locās fundāmenta Karthāginis altae et extruis pulchram urbem? heu, oblīte tuārum rērum regnīque! ipse rēgnātor deōrum dēmittit mē (dē) clārō Olympō tibi, quī torquet caelum et terrās nūmine, ipse iubet (mē) ferre haec mandātas per celerēs aurās:
“quid struis? aut quā spē teris ōtia Libycīs terrīs? sī nūlla glōria tantārum rērum movet tē [nec super (tū) ipse mōlīris labōrem tuā laude], respice Ascanium surgentem et spēs hērēdis Iūlī, cui rēgnum Ītaliae Rōmānaque tellūs dēbētur.”
tālī ōre Cyllēnius, locūtus mediō sermōne, relīquit mortālēs vīsūs et ēvanuit ex oculīs procul in tenuem auram.
Tier 4
- ut prīmum ālātīs tetigit māgālia plantīs,
- Aenēān fundantem arcēs ac tēcta novantem
- cōnspicit. atque illī stēllātus iaspide fulvā
- ēnsis erat Tyriōque ardēbat mūrice laena
- dēmissa ex umerīs, dīves quae mūnera Dīdō
- fēcerat, et tenuī tēlās discrēverat aurō.
- continuō invādit: “tū nunc Karthāginis altae
- fundāmenta locās pulchramque uxōrius urbem
- extruis? heu, rēgnī rērumque oblīte tuārum!
- ipse deum tibi mē clārō dēmittit Olympō
- rēgnātor, caelum et terrās quī nūmine torquet,
- ipse haec ferre iubet celerēs mandātas per aurās:
- quid struis? aut quā spē Libycīs teris ōtia terris?
- sī tē nūlla movet tantārum glōria rērum
- [nec super ipse tuā mōlīris laude labōrem,]
- Ascanium surgentem et spēs hērēdis Iūlī
- respice, cui rēgnum Ītaliae Rōmānaque tellūs
- dēbētur.” tālī Cyllēnius ōre locūtus
- mortālēs vīsūs mediō sermōne relīquit
- et procul in tenuem ex oculīs ēvanuit auram.