Project ARKHAIA
Toggle Navigation
  • Mission Control Home
    • Login Console
    • Mission Control Login
  • Operation LAPIS Codex
    • Operation LAPIS Character Dossier
    • Operation LAPIS Reading List
    • GRAMMATICA Index
    • HELP Menu
      • Glossary of Terms
      • Guide to Latinity Points
      • Response Rubric
      • Introduction to the Memorātiō
      • Operative Requisitions
  • Fabulae Historicae
  • Informational Texts
  • AP Tiered Readings
  • CARD-tamen™
    • Rules
    • Preview of the CARDs
    • Unlock List
  • VERBA™
  • CODEX 4.6
  • KEY-TEXT 046-1
  • KEY-TEXT 046-2
  • KEY-TEXT 046-3
  • KEY-TEXT 046-4
  • CULTURALIA

CODEX 4.6

 

CAESAR 4.6 content

KEY-TEXT 046-1

 

P. Vergilius Maro, Aeneid 2.268-297

 

Tier 1

Tier 1

prīma quiēs grātissima mortālibus aegrīs erat. similis dōnō, tempus lentē movet. in somnīs, ecce, tristissimus Hector adest. largas lācrimās effundit. Hector equīs tractatus est ut ōlim. Hector erat āter sanguineō et sordidō ē terrā. lōra equōrum perque pedēs crescentēs, trāiecta sunt.

 

heu mihi, quantum mūtātus ab illō Hectore quī redit gerēns vestīmenta Achillī, vel illō Hectore quī iaculātus ignēs Trōiānōs ad nāvēs Graecōrum; Hector habet barbam sordidam et capillōs concrētōs sanguine. Hector vulnera habet quae circum plūrima mūrōs patriōs accēpit. quoque lacrimāns egō ipse vidēbar compellāre virum et ēmittere trīstēs vōcēs:

 

“ō lūx Trōiae, ō spēs fīdissima Troiānōrum, quae tantae haesitationēs tenuērunt? ē quibus regiōnibus, ō Hector, tū vēnīs? quam dēfessī sumus, quī tē aspicimus! quae causa faciem serēnam sordidam fēcit? aut cūr haec vulnera videō?”

 

ille nihil, nec mē quaerentem rēs inūtilēs dētinet sed graviter clāmōrēs gravēs dē pectore dīcēns, "heu fuge, fīlī ē deā, tēque ēripe ē flammīs. hostis habet urbem; Trōia perit. tū satis patriae Priamōque dedistī: sī Trōia dēfendī possent, etiam hāc dēfēnsa fuissent. Trōia sacra suōsque penātēs tibi dat; cape hōs amīcōs fātōrum, quaere hīs amīcīs urbem magnam, ōceanō errato, quam urbem dēnique tū faciās."

 

sīc ait et mānibus exportat ōrnāmenta sacra Vestamque potentem aeternumque ignem ē templō interiōre.

Tier 2

Tier 2

tempus erat quō prīma quiēs grātissima mortālibus aegrīs incipit et dōnō deōrum lentē movet. in somnīs, ecce, ante oculōs tristissimus Hector vīsus adesse mihi largasque lācrimās effundere, tractatus equīs ut ōlim, āterque sanguineo sordido ē terrā trāiectūsque lōra per pedēs crescentes.

 

heu mihi, quālis erat, quantum mūtātus ab illō Hectore quī redit gerēns vestīmenta Achillī vel iaculātus ignēs Trōiānōs nāvibus Graecōrum; gerēns barbam sordidam et capillōs concrētōs sanguine vulneraque illa, quae plūrima circum mūrōs patriōs accēpit. quoque lacrimāns egō ipse vidēbar compellāre virum et ēmittere trīstēs vōcēs:

 

“ō lūx Trōiae, ō spēs fīdissima Troiānōrum, quae tantae haesitationēs tē tenuērunt? quibus (hīs) ā regiōnibus, ō Hector expectate, venīs? ut (quōmodō) (nōs) dēfessī aspicimus tē post multa fūnera tuōrum, post variōs labōrēs hominumque urbisque! quae causa indigna faciēs serēnas fēcit sordidas? aut cūr haec vulnera videō?”

 

ille nihil respondet, nec mē quaerentem rēs inūtilēs dētinet sed graviter dūcēns clāmōrēs gravēs dē pectore, “heu fuge, fīlī ē deā, tēque ēripe” ait “hīs flammīs. hostis habet mūrōs; Trōiā ā summā ruit. satis patriae Priamōque datum est: sī Trōia dextrā manū dēfendī posset, etiam hāc dēfēnsa fuisset. Trōia sacra suōsque Penātēs tibi commendat; cape hōs comitēs fātōrum, quaere hīs comitibus moenia magna, ōceanō errato, quae moenia dēnique tū statuēs.”

 

sīc ait et mānibus effert ōrnāmenta sacra Vestamque potentem aeternumque ignem ē templō interiōre.

Tier 3

Tier 3

tempus erat quō prīma quiēs grātissima mortālibus aegrīs incipit et dōnō dīvum serpit. in somnīs, ecce, ante oculōs maestissimus Hector vīsus adesse mihī largōsque flētūs effundere, raptātus bīgīs ut quondam (olim), āterque cruentō pulvere perque pedēs tumentēs trāiectus lōra.

 

ei (heu) mihi, quālis erat, quantum mūtātus ab illō Hectore quī redit exuviās indūtus Achillī vel iaculātus ignēs Phrygiōs puppibus Danaum; barbam squālentem et crīnēs concrētōs sanguine vulneraque illa gerēns, quae circum plūrima mūrōs patriōs accēpit. ultrō flēns ipse (ego) vidēbar compellāre virum et exprōmere maestās vōcēs:

 

“ō lūx Dardaniae, ō spēs fidissima Teucrum, quae tantae morae tenuēre? quibus (his) ab ōrīs, ō Hector exspectāte, venīs? ut (quomodo) tē post multa fūnera tuōrum, post variōs labōrēs hominumque urbisque (nos) dēfessī aspicimus! quae causa indigna vultūs serēnōs foedāvit? aut cūr haec vulnera cernō?”

 

ille nihil, nec mē quaerentem vāna morātur sed graviter gemitūs īmō dē pectore dūcēns, “heu fuge, nāte deā, tēque his” ait “ēripe flammīs. hostis habet mūrōs; Troia ā culmine altō ruit. sat(is) patriae Priamōque datum (est): sī Pergama dextrā (manu) dēfendi possent, etiam hāc dēfēnsa fuissent. Troia sacra suōsque penātēs tibī commendat; cape hōs comitēs fātōrum, quaere hīs (comitibus) moenia magna, pererrātō pontō quae (moenia) dēnique (tu) statuēs.”

 

sīc ait et manibus effert vittās Vestamque potentem aeternumque ignem (ex) adytīs penetralibus.

Tier 4

Tier 4

  1. tempus erat quō prīma quiēs mortālibus aegrīs
  2. incipit et dōnō dīvum grātissima serpit.
  3. in somnīs, ecce, ante oculōs maestissimus Hector
  4. vīsus adesse mihī largōsque effundere flētūs,
  5. raptātus bīgīs ut quondam, āterque cruentō
  6. pulvere perque pedēs trāiectus lōra tumentēs.
  7. ei mihi, quālis erat, quantum mūtātus ab illō
  8. Hectore quī redit exuviās indūtus Achillī
  9. vel Danaum Phrygiōs iaculātus puppibus ignēs;
  10. squālentem barbam et concrētōs sanguine crīnēs
  11. vulneraque illa gerēns, quae circum plūrima mūrōs
  12. accēpit patriōs. ultrō flēns ipse vidēbar
  13. compellāre virum et maestās exprōmere vōcēs:
  14. ‘ō lūx Dardaniae, spēs ō fidissima Teucrum,
  15. quae tantae tenuēre morae? quibus Hector ab ōrīs
  16. exspectāte venīs? ut tē post multa tuōrum
  17. fūnera, post variōs hominumque urbisque labōrēs
  18. dēfessī aspicimus! quae causa indigna serēnōs
  19. foedāvit vultūs? aut cūr haec vulnera cernō?’
  20. Ille nihil, nec mē quaerentem vāna morātur,
  21. sed graviter gemitūs īmō dē pectore dūcēns,
  22. ‘heu fuge, nāte deā, tēque his’ ait ‘ēripe flammīs.
  23. hostis habet mūrōs; ruit altō ā culmine Troia.
  24. sat patriae Priamōque datum: sī Pergama dextrā
  25. dēfendi possent, etiam hāc dēfēnsa fuissent.
  26. sacra suōsque tibī commendat Troia penātēs;
  27. hōs cape fātōrum comitēs, hīs moenia quaere
  28. magna, pererrātō statuēs quae dēnique ponto.’
  29. sīc ait et manibus vittās Vestamque potentem
  30. aeternumque adytīs effert penetralibus ignem.

 

KEY-TEXT 046-2

 

P. Vergilius Maro, Aeneid 2.559-587

 

Tier 2

Tier 2

prīmum saevus horror circumstetit mē. territus stētī. imāgō cārī pātris subiit. vīdī rēgem vulnere crūdēlī. Creūsa dēserta subiit et domus rapta et cāsus parvī Iūlī. rēspiciō et circumspiciō. omnēs, dēfessī, dēseruērunt mē. dēderunt corpora aegra ad terram aut saltū aut ignibus.

 

nunc eram solus, cum aspiciō Tyndarida, servantem līmina Vestae et latentem tacitam in sēcrētā sēde. flammae dant clāram lucem mihi et meī oculī circumspectant. Helena metuēns Teucrōs, inimīcōs sibi ob ēversa Pergama, et (metuēns) poenam Danaum et īrās dēsertī coniugis, abdiderat sese. Helena sedēbat prope ārās.

 

ignēs ardent in meō animō; īra subit vindicāre pātriam. ‘scīlicet Helena, salva, aspiciet Spartam et Mycēnās iterum, et ībit rēgīna in triumphō? vidēbit Meneleum et domum? vidēbit patrēs et filiōs? Priamus occiderit gladiō? Trōia arserit ignī? Troianum lītus imbuerit sanguine?

 

nōn ita. nam est nulla gloria in poenā fēmineā. haec victōria habet nullam honorem; tamen ego laudābor exstinxisse nefās et ego erō laetus explēvisse meum animum ultrīcis flammae et satiāvisse cinerēs meōrum civium.’

Tier 3

Tier 3

at tum prīmum saevus horror circumstetit mē. obstipuī; imāgō cārī genitōris subiit, ut vīdī rēgem, aequaevum, exhālantem vītam vulnere crūdēlī, Creūsa dēserta subiit et domus dīrepta et cāsus parvī Iūlī. rēspiciō et lustrō cōpia quae sit circum mē. omnēs, dēfessī, dēseruere, et mīsere corpora ad terram saltū aut dedere (corpora), aegra, ignibus.

 

iamque adeō super ūnus eram, cum aspiciō, servantem līmina Vestae et latentem tacitam in sēde sēcrētā, Tyndarida; incendia dant clāram lucem (mihi) errantī et passim ferentī oculōs per cuncta. illa praemetuēns Teucrōs, infestōs sibi ob ēversa Pergama, et poenam Danaum et īrās dēsertī coniugis -- Erīnys Trōiae et pātriae commūnis -- abdiderat sese atque sedēbat, invīsa, ārīs.

 

ignēs exarsere (in meō) animō; īra subit ulciscī cadentem pātriam et sumere poenās scelerātās. ‘scīlicet haec, incolumis, aspiciet Spartam et pātriās Mycēnās, et ībit rēgīna triumphō partō? vidēbit coniugiumque domumque patrēs nātōsque, comitāta Īliadum turbā et Phrygiīs ministrīs? Priamus occiderit ferrō? Trōia arserit ignī? Dardanium lītus totiens sudarit sanguine?

 

nōn ita. namque etsi est nullum memorābile nōmen in poenā fēmineā, haec victōria habet nullam laudem; tamen laudābor exstinxisse nefas et sumpsisse merentēs poenās, et iuvābit explesse animum ultrīcis flammae et satiasse cinerēs meōrum.’ 

Tier 4

Tier 4

  1. at mē tum prīmum saevus circumstetit horror.
  2. obstipuī; subiit cārī genitōris imāgō,
  3. ut rēgem aequaevum crūdēlī vulnere vīdī
  4. vītam exhālantem, subiit dēserta Creūsa
  5. et dīrepta domus et parvī cāsus Iūlī.
  6. rēspiciō et quae sit mē circum cōpia lustrō.
  7. dēseruere omnēs dēfessī, et corpora saltū
  8. ad terram mīsere aut ignibus aegra dedere.
  9. [Iamque adeō super ūnus eram, cum līmina Vestae
  10. servantem et tacitam sēcrētā in sēde latentem
  11. Tyndarida aspiciō; dant clāram incendia lucem
  12. errantī passimque oculōs per cuncta ferentī.
  13. illa sibi infestōs ēversa ob Pergama Teucrōs
  14. et Danaum poenam et dēsertī coniugis īrās
  15. praemetuēns, Trōiae et pātriae commūnis Erīnys,
  16. abdiderat sese atque ārīs invīsa sedēbat.
  17. exarsere ignēs animō; subit īra cadentem
  18. ulciscī pātriam et scelerātās sumere poenās.
  19. ‘scīlicet haec Spartam incolumis pātriāsque Mycēnās
  20. aspiciet, partōque ībit rēgīna triumphō?
  21. coniugiumque domumque patris nātōsque vidēbit
  22. Īliadum turbā et Phrygiīs comitāta ministrīs?
  23. occiderit ferrō Priamus? Trōia arserit ignī?
  24. Dardanium totiens sudarit sanguine lītus?
  25. nōn ita. Namque etsi nullum memorābile nōmen
  26. fēmineā in poenā est, habet haec victōria laudem;
  27. exstinxisse nefas tamen et sumpsisse merentēs
  28. laudābor poenās, animumque explesse iuvābit
  29. ultrīcis flammae et cinerēs satiasse meōrum.’

KEY-TEXT 046-3

 

P. Vergilius Maro, Aeneid 2.588-620

 

Tier 2

Tier 2

dicēbam tālia verba et ferēbar furiātā mente. tum alma mater, Venus, appāruit mihi, nōn ante tam clāra oculīs meīs. mea mater refulsit per noctem in lūce pūrā. ostendit sē sicut solet ostendere sē aliīs deīs. prehendit meam manum, retinuit mē, addit haec verba:

 

‘filī, cur tū es tam iratus? quid furis? cur nōn amās immortālēs deōs? nōn prius aspiciēs ubī relīquerīs antiquum patrem, Anchīsēn, aut uxor Creūsa superet aut puer Ascanius superet? circum hōs omnēs, Graecī errant undique et, ob meam curam, flammae nōn ferunt eos nec inimīcus ēnsis haurit sanguinem eōrum.

 

‘dicō tibi, nōn invīsa vultus Helenae aut Paris culpātus est, sed inclēmentia dīvōrum. inclēmentia dīvōrum ēvertit hās opēs et dīsicit Trōiam ā culmine - nam ēripiam nūbem quae obscurat oculōs Graecōrum; nē timē aliqua iussa matris neu recūsā pārēre consiliīs.

 

‘hīc, ubi vidēs saxa abscissa saxīs et fūmum mixtum pulvere, Neptūnus verberat mūrōs et fundāmenta ēmōta tridentī magnō et ēruit totam urbem ā sedibus. hīc saevissima Iūnō prīma tenet Scaeās portās et armāta ferrō, furēns, vocat militēs ā nāvibus. iam, respice, Minerva īnsēdit summās arcēs, effulgēns nimbō et saeva capite Medusae.

 

‘ipse pater Iuppiter imbuit Graecōs animōs vīrēsque secundās; ipse incitat deōs contrā Dardana arma.

 

'fuge, fīlī, et impōne fīnem labōrī; nusquam aberō et ponam tē tūtum in līmine patriō.’

Tier 3

Tier 3

iactābam tālia (verba) et furiātā mente ferēbar, cum alma parēns obtulit sē videndam mihi, nōn ante tam clāra oculīs, et refulsit per noctem in lūce pūrā, cōnfessa (sē esse) deam et quālis et quanta solet vidērī caelicolīs. continuit dextrā prehēnsum (mē) et addit haec verba īnsuper roseō ōre:

 

‘nāte, quis tantus dolor excitat īrās indomitās? quid furis? aut quōnam cūra nostrī recessit tibi? nōn prius aspiciēs ubī relīquerīs parentem, Anchīsēn, fessum aetāte, coniunx Creūsa et puer Ascanius superet? quōs circum omnēs aciēs Grāiae errant undique et, nī mea cūra resistat, iam flammae tulerint et inimīcus ēnsis hauserit (sanguinem eōrum).

 

‘tibi nōn invīsa faciēs Lacaenae Tyndaridis aut Paris culpātus est, sed inclēmentia dīvōrum, ēvertit hās opēs et sternit Trōiam ā culmine. aspice - namque ēripiam nūbem omnem, quae nunc, obducta tuentī, habetat vīsūs mortālēs tibi et ūmida cāligat circum tē; tū nē timē qua iussa parentis neu recūsā pārēre praeceptīs -

 

‘hīc, ubi vidēs disiectās mōlēs et saxa āvulsa saxīs, et fūmum undantem mixtō pulvere, Neptūnus quatit mūrōs et fundāmenta ēmōta tridentī magnō et ēruit totam urbem ā sedibus. hīc saevissima Iūnō prīma tenet Scaeās portās et accīncta ferrō, furēns, vocat agmen ā nāvibus. iam, respice, Trītōnia Pallas īnsēdit summās arcēs, effulgēns nimbō et saeva Gorgone.

 

‘ipse pater sufficit Danaīs animōs vīrēsque secundās; ipse suscitat deōs in Dardana arma.

 

ēripe, nāte, fugam et impōne fīnem labōrī; nusquam aberō et sistam tē tūtum līmine patriō.’

Tier 4

Tier 4

  1. tālia iactābam et furiātā mente ferēbar,
  2. cum mihi sē, nōn ante oculīs tam clāra, videndam
  3. obtulit et pūrā per noctem in lūce refulsit
  4. alma parēns, cōnfessa deam quālisque vidērī
  5. caelicolīs et quanta solet dextrāque prehēnsum
  6. continuit roseōque haec īnsuper addidit ōre:
  7. ‘nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās?
  8. quid furis? aut quōnam nostrī tibi cūra recessit?
  9. nōn prius aspiciēs ubī fessum aetāte parentem
  10. līquerīs Anchīsēn, superet coniunxne Creūsa
  11. Ascaniusque puer? quōs omnēs undique Grāiae
  12. circum errant aciēs et, nī mea cūra resistat,
  13. iam flammae tulerint inimīcus et hauserit ēnsis.
  14. nōn tibi Tyndaridis faciēs invīsa Lacaenae
  15. culpātusve Paris, divum inclēmentia, divum
  16. hās ēvertit opēs sternitque ā culmine Trōiam.
  17. aspice (namque omnem, quae nunc obdūcta tuentī
  18. mortālēs hebetat vīsūs tibi et ūmida circum
  19. cālīgat, nūbem ēripiam; tū nē qua parentis
  20. iussa timē neu praeceptīs parēre recūsā):
  21. hīc, ubī disiectās mōlēs avulsaque saxīs
  22. saxa vidēs, mixtōque undantem pulvere fūmum,
  23. Neptūnus mūrōs magnōque ēmōta tridentī
  24. fundāmenta quatit totamque ā sēdibus urbem
  25. ēruit. hic Iūnō Scaeās saevissima portās
  26. prīma tenet sociumque furēns ā nāvibus agmen
  27. ferrō accīncta vocat.
  28. iam summās arcēs Trītōnia, rēspice, Pallas
  29. insēdit nimbō effulgēns et Gorgone saeva.
  30. ipse pater Danaīs animōs virēsque secundās
  31. sufficit, ipse deōs in Dardana suscitat arma.
  32. ēripe, nāte, fugam fīnemque impōne labōrī;
  33. nusquam aberō et tutum pātriō tē līmine sistam.’

KEY-TEXT 046-4

 

Dares Phrygius, de excidio Troiae historia 39+40

 

39. eodem die conveniunt clam Antenor, Polydamas, Ucalegon, Amphidamas, Dolon: dicunt se mirari pertinaciam regis qui clausus cum patriā et comitibus perire mallet, quam pacem facere. Antenor ait se invenisse quid faciendum sit, quod sibi et illis in commune proficiat, dum sibi et illis foret fides. omnes se in fide astringunt. Antenor, ut vidit se obstrictum, mittit ad Aeneam, dicens, prodendam esse patriam, et sibi suisque cavendum esse: ad Agamemnonem de his aliquem mittendum esse: nam (vidit) regem iratum de concilio surrexisse, quia ei pacem suaserit: vereri se ne quid novi consilii ineat. itaque omnes promittunt: statimque Polydamantem, qui ex his unus erat, ad Agamemnonem clam mittunt. Polydamas in castra Argivorum pervenit, Agamemnonem convenit, dixitque ea quae suis placerent.

40. Agamemnon clam nocte omnes duces in concilium convocat, refert eadem: quid cuique videatur, dicere (omnēs) iubet. omnibus placitum est, ut fides proditoribus servetur. Ulysses et Nestor vereri se dixere, hanc temeritatem subire. Neoptolemus eos refutat. dum inter se certant, placitum est, signum a Polydamante exigi, et id ipsum per Sinonem ad Aeneam, Anchisem, et Antenorem mitti. Sinon ad Trojam proficiscitur. et quia nondum claves portae Amphimachi custodibus traditae erant, signo dato Sinon, nomine Aeneae, et Anchisae, et Antenoris audito, confirmatus, Agamemnoni renuntiat. tunc placitum est omnibus, ut fides daretur, et iureiurando confirmaretur, Antenori, Aeneae, Ucalegoni, Polydamanti, Doloni, suisque parentibus, liberis, coniugibusque, et consanguineis propinquis, et amicis qui una coniurassent, omnibus fidem praestari, suaque omnia sacra et bona incolumia habere liceat. hoc pacto confirmato, et jurejurando astricto, suadet Polydamas, noctu exercitum ad portam Scaeam ut adducant, ubi extrinsecus caput equi pictum est, ibi praesidia habere noctu Antenorem cum Anchise, exercitusque noctu portam reseraturos, eisque lumen prolaturos. Id signum eruptionis fore, quod ibi praesto forent qui ad regiam eos ducant.

CULTURALIA

Operatives, even the Demiurge got thrown a curveball here. All he did was open up the gain on the forward movement governor, and the TSTT went wild. It seems to have moved us forward to the time of Vergil's death, which is a very strange matter.

 

Secondary assistance:

"Translatio" and the Constructs of a Roman Nation in Virgil's "Aeneid"
Kimberly K. Bell
Rocky Mountain Review, Vol. 62, No. 1 (Spring, 2008), pp. 11-24
Published by: Rocky Mountain Modern Language Association
Article Stable URL: http://www.jstor.org/stable/20479487

 

Back to Top

© 2010-2023 The Pericles Group, LLC